Το Ελαιοτριβείο – Μουσείο Βρανά λειτούργησε από το 1887 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ο Βρανάς, γιος του Νικολάου Χατζημιχαλάκη, κράτησε για επώνυμο το πατρώνυμό του. Έτσι, έμεινε γνωστός ως Βρανάς Νικολάου. Η ίδρυση ατμοκίνητου ελαιοτριβείου,, ενός από τα πρώτα στη Λέσβο, στάθηκε καθοριστικής σημασίας για τον ίδιο, την οικογένειά του και το χωριό του. Στις 20 Νοεμβρίου του 1887, όπως χαραγμένη στην πέτρα έμεινε η επιγραφή να θυμίζει πάνω από την κεντρική είσοδο, πρωτολειτούργησε η «μηχανή του Βρανά», φέρνοντας τη δική της μικρή επανάσταση στη ζωή του τόπου.

Για δεκαετίες το Ελαιοτριβείο γερνούσε και παρέμενε ξεχασμένο. Οι στέγες κατέρρευσαν, οι τοίχοι αποσαθρώθηκαν, ο μηχανισμός αποψιλώθηκε. Η άλλοτε πολύβουη «μηχανή του Βρανά» δεν ήταν παρά ένας σωρός από βαθιά πληγωμένα κτήρια,που έκρυβε μέσα του έναν ανεκτίμητο θησαυρό: το αρχείο του εργοστασίου από το 1894 έως το 1959. Όλα αυτά μέχρι το 2005 μέχρι το 2005 που η πολιτιστική αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία Αρχιπέλαγος ξεκίνησε τις εργασίες αναστήλωσης.

Σήμερα αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα επανάχρησης βιομηχανικοί κτίσματος με εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για τους λάτρες της βιομηχανικής αρχαιολογίας. Ένα ακόμα στοιχείο που κάνει ξεχωριστό το Μουσείο – Ελαιοτριβείο Βρανά είναι η συμβολική σύνδεσή του με τον Οδυσσέα Ελύτη, καθώς ο Βρανάς ήταν ο παππούς του Ελύτη από την πλευρά της μητέρας του, Μαρίας.

Παραγωγή Eqvus Productions
www.eqvusproductions.gr